De geschiedenis van Pola
Horst Pollak, geboren in 1936 in Wuppertal, is opgeleid als inkoper van speelgoed. Voordat hij zijn eigen bedrijf oprichtte, werkte hij voor modelspoorfabrikant Fleischmann als modelbaanbouwer. Thuiswerkend maakte zijn familie onder meer bomen, heggen en hekken voor de bloeiende modelspoormarkt. Hij ontwikkelde zich in die jaren tot een visionair op het gebied van modelbouw.
Op een speelgoedbeurs in Neurenberg ontmoette hij zijn toekomstige vrouw Brigitte Eckart, die uit Schweinfurt kwam. De moeder van mevrouw Eckart was de eigenaresse van de speelgoedwinkel "Bunte Truhe" in Schweinfurt.
In 1957 verplaatste Horst Pollak vervolgens zijn eigen productie naar Schweinfurt en richtte het bedrijf POLA op en gebruikte men de naam: Pola-Spiel- und Kunststoffwarenfabrik - Schweinfurt/Main. Dit was het startsein voor de geschiedenis van een bedrijf dat nog steeds synoniem staat voor voorbeeldgetrouwe en schaalgetrouwe modelbouw. In het begin bood Pola alleen N-bouwpakketten aan en onder het label Quick werden H0 bouwpakketten verkocht.
De eerste catalogus kwam uit in 1958 en telde 35 verschillende artikelen. In die tijd leverde Pola zowel bouwpakketten als reeds gebouwde modellen.
De schaal die men in de beginjaren hanteerde was 1:90. Het is bijzonder maar ook ironisch dat het merkteken van Pola in de beginjaren verdacht veel leek op dat van Faller.
In 1960 benaderde Horst Pollak de firma VAU-PE in Neukirchen (Bez. Kassel), die mede-investeerders zocht vanwege de hoge opstartkosten voor een nieuwe productielijn van plastic bouwpakketten. Vanaf dat moment werden de kunststofonderdelen voornamelijk bij Pola geproduceerd en bij VAU-PE op het hoofdkantoor samengevoegd voor de verkoop. Sommige gietvormen werden gebruikt in kits van beide bedrijven. Door de samenwerking tussen Pola en VAU-PE bestaat het vermoeden dat Quick eerder een zelfstandige firma was. Het adres van Quick was:
Quick Plastic GmbH & Co KG
8731 Massbach
en dat van Pola was:
8731 Rothausen.
De plaatsen liggen naast elkaar. Het schijnt dat er tenminste tot 1968/1969 twee firma's hebben bestaand met verschillende adressen (bron: altemodellbahnen.de). Er zijn gebouwen gemaakt voor spoor H0, TT, N en 2.
In 1963 verhuisde het hoofdkantoor van het bedrijf naar een leegstaande schoenenfabriek in Rothhausen/Franken. Planning, productie en kantoor konden daar onder één dak worden gecombineerd.
De productie van POLA-kits begon in deze voormalige schoenenfabriek op de locatie in Rothhausen.
Toen de ruimte in dit pand niet meer toereikend was, is begin jaren 70 aan de overkant van de straat van het oude pand een nieuwe productiehal met opslagruimte gebouwd.
De nieuwe productiehal met opslagruimte die aan het begin van de 70er jaren werd gebouwd.
Het treinstation van Rothhausen ligt op slechts een paar meter afstand van dit gebouw. Delen van het kleine stationsgebouw dienden ook als opslagruimte voor de firma Pola en het station verscheen ook als bouwpakket in het POLA-assortiment.
Het voormalige treinstation van Rothausen dat diende als opslagruimte voor Pola.
In de jaren zeventig en tachtig had het bedrijf in Rothhausen tijdelijk meer dan 100 mensen in dienst.
Het 25 jarig jubileum
In de herfst van 1982 vierde de firma Pola haar 25 jarig jubileum.
Ter gelegenheid van het jubileum werden eenmalig en in beperkte oplage 4 originele h0 modellen van "Frankische Kleinstadthauser" geproduceerd.
De 4 jubileum modellen waren een kapperszaak, een meubelwinkel, een slager en een ijzerwaren winkel.
De jubileum modellen kenmerkten zich onder andere door de diepliggende vakwerkbalken, beweegbare deuren en ramen, de licht verouderde wanden van de huizen, de complete winkelinrichting en de bijgeleverde verlichting.
Bij de uitgave van de catalogus 1983 waren deze modellen al allemaal uitverkocht.
Hieronder de advertentie zoals die in de catalogus was opgenomen.
25 jaar ervaring, in het bijzonder in de omgang met grondstoffen en productiemethoden, waren de basis voor de nieuwe "Blauwe" bouwpakketten in de "Meister" serie.
De jubileum modellen dienden als voorbeeld voor 4 verdere modellen, te weten een dorpswinkel met Shell station, een Aldi supermarkt, een Café en een kolonialwaren winkel. Deze huizen zijn uitermate geschikt voor de vormgeving van een dorp/kleine stad op de modelbaan.
De "Meister Modelle" zijn geboren
Gebaseerd op de jubileum verpakkingen introduceert Pola in 1983 de karakteristieke blauwe verpakkingen. De legendarische "Meister-Modelle" zijn geboren.
De Meister Modelle worden heden ten dage nog steeds geroemd om hun prachtige vormgeving, kleurgebruik, veroudering en de goede pasvorm van de onderdelen.
In totaal zijn er in H0 xxx "Meister-Modelle" xxx "Exclusiv Modelle" en xxx "Master-Line" modellen geproduceerd in de periodetussen 1983 en 2004.
In het programma 1983/84 lanceerde POLA vervolgens het model van een "Brennendes Finanzamt". Met dit bouwpakket werd het bedrijf zeer goed ontvangen in de modelspoorwereld en in de vakpers. Andere fabrikanten lanceerden later hun eigen bouwpakketten op basis van dit model.
Het tragisch ongeval
Horst Pollak kwam op 16 april 1985 op 49-jarige leeftijd bij een vliegtuigongeluk bij Zell am Ebersberg om het leven. Hij was op weg naar huis van een speelgoedbeurs in Wenen. Bij het naderen van zijn thuisbasis in Haßfurt verloor hij de controle over zijn vliegtuig. Dit tragische ongeval luidde toen de ondergang in van het bedrijf Pola Modellspielwaren uit Rothhausen. Op dat moment had het bedrijf ongeveer 70 mensen in dienst.
Het overlijdensbericht van Horst Pollak zoals dat in het Duitse blad MIBA Miniaturbahnen stond in mei 1985.
De markt veranderde begin jaren tachtig aanzienlijk als gevolg van de daling van het geboortecijfer en de opkomst van computerspellen. VAU-PE besloot als familiebedrijf zonder opvolger in 1985 de productie stop te zetten, met twee medewerkers de resterende voorraden af te bouwen en vervolgens het bedrijf te sluiten.
Omdat productiepartner Pola destijds ook in de problemen zat door het overlijden van de directeur, toonde alleen Eckhard Braun, een voormalig medewerker bij Noch, interesse om het roer over te nemen. Hij kocht Vau-Pe, verhuisde het hoofdkantoor van het bedrijf naar Wangen im Allgäu en bracht de plastic kits opnieuw uit in H0, TT en N. Momenteel wordt er niet meer geproduceerd.
Het tijdperk na Horst Pollak:
Na het overlijden van Horst Pollak nam de afgestudeerde bedrijfskundige Otto-Andreas Schrüfer uit München op 1 april 1986 het productieprogramma van de firma "Pola Modellspielwarenfabrik Gmbh" over. Het nieuw opgerichte bedrijf kreeg de naam "Pola-Spiel-und Freizeitartikel GmbH". Het behield niet alleen de merknaan maar bleef ook het bestaande programma aanbieden en verder uitbouwen. Het programma werd in de vakhandel in onveranderde vorm verder aangeboden.
In de periode van 1986 tot 1992 was dr. René F. Wilfer directeur in huize Pola. De POLA Exclusive modellen uit deze periode dragen dan ook zijn handtekening op de bijbehorende certificaten. Rond 1988 verschoof de focus van de tijdperkselectie van 3a naar 3b. De serie stadshuizen wordt aangevuld met andere modellen, die bijna allemaal een bijzonderheid hebben, zoals de inrichting van het interieur of een dakterras.
Sinds 1 mei 1992 is dr. René F. Wilfer eigenaar en directeur van "PIKO Spielwaren GmbH" en leidt dit bedrijf met veel succes. Een blik op het opmerkelijke assortiment Piko-kits voor de gangbare schalen is zeker een aanrader. Dit laat zien dat de kwaliteit die POLA-liefhebbers waarderen, nog steeds wordt geproduceerd.
Pola Special
Pola begon 1993 met "Een nieuw idee - een nieuw programma". De Pola Exclusiv modelle in gelimiteerde uitgave kennen we al. De nieuwe "Pola Special" daarentegen biedt een seriemodel in exclusieve uitvoering. Een compleet bouwpakket van uitzonderlijke klasse met alles erop en eraan. In bewezen Pola-kwaliteit met liefdevol vormgegeven details. Het eerste H0 model van de nieuwe productlijn nr. 400 "Kindergarten Pusteblume" met veel accessoires laat geen wensen open. Uiteindelijk is het samen met het Ofenhaus Schweinfurt Gaswerk in deze productlijn bij 2 modellen gebleven.
Het einde van Pola
Na het faillissement van de firma Pola werd het bouwpakkettenprogramma op 1 februari 1997 overgedragen aan Gebrüder FALLER GmbH, die de merkrechten en alle spuitgietmatrijzen in H0, N en G overnam, maar niet de terreinen, gebouwen en werkplaatsen. De 30 overige werknemers werden ontslagen en de productiefaciliteit in Rothhausen werd gesloten. Sommige van de originele Pola-sets zijn vandaag de dag, in gewijzigde versies, nog steeds te vinden in het assortiment van Faller.
Pola Fabriek gesloten
Het Duitse blad "Modell Eisenbahner" publiceerde in juni 1997 het volgende artikel:
Fabriek gesloten
Pola heeft op 15 april 1997 zijn fabriek in Rothhausen gesloten. Hierdoor verloren 40 medewerkers hun baan. Op het laatst produceerde Pola modelbouwdozen in opdracht van Faller. De fabrikant uit Gütenbach had in februari 1997 de productiemiddelen, de voorraad en de bedrijfsnaam "Pola" gekocht.
Voortzetting van de productie in Rothausen op de langere termijn was volgens de informatie van de Faller directeur Heinz Köntopp uit kostenoverwegingen niet mogelijk
In dat geval had men onder andere de administratie en enkele functies dubbel moeten voortzetten. Ook een overeenkomst om de productie van Pola artikelen voor het jaar 1997 in Rothhausen te laten plaatsvinden kwam niet tot stand. Daarom worden de bouwpakketten nu in Gütenbach geproduceert. Volgens Faller blijft voorlopig het gehele Pola-assortiment leverbaar.
Faller maakt plannen met Pola assortiment bekend
In december 1997 kwam "Modell Eisenbahner" met het volgende bericht:
De bedrijfstop van Faller gaf zichzelf de eer.
In de nieuwe H0/N catalogus van Pola is de directeur van Faller, Heinz
Köntopp, met een persoonlijk voorwoord vertegenwoordigd. In twee talen, Duits en Engels, informeert hij de klanten over zijn plannen met het Pola-assortiment. In Februari 1997 had de firma uit Gütenbach door de overname van de merknaam Pola, de inventaris en de productiemiddelen van de fabrikant uit Rothhausen voor een verrassing gezorgd, en meerdere speculaties over de toekomst van het Pola-assortiment opgeroepen. Duidelijkheid geeft nu het voorwoord in de Pola catalogus. "Wij" zegt Heinz Köntopp, zullen het merk Pola ook in de toekomst als een zelfstandig product programma behouden en middels een innovatieve ontwikkeling van nieuwe modellen ook voor het volgende millenium actueel houden. De gedachte hierachter is om de aanhangers van het overgenomen assortiment niet als klant te verliezen. Vooral ook in de schaal G, die tot nu toe in het Faller assortiment ontbrak. De mensen uit Gütenbach willen verder modellen met de voor Pola typische vormgeving leveren. Om dat te waarborgen, werkt Faller samen met zelfstandige medewerkers die reeds voor de fabrikant uit Rothausen Pola bouwpakketten ontwikkelden. Duidelijk wordt de bedoelde continuiteit door de actuele catalogi. Deze verschijnen als nagenoeg onveranderde nieuwe edities.
Echter ontpopte zich de overname voor Faller als zwaarder dan gedacht. Dat ziet men onder andere aan de nieuwe modellen. Van de in totaal 27, voor een deel al in 1996 aangekondigde Pola-artikelen worden er in eerste instantie maar 7 gerealiseerd. Waarvan 1 H0 model, de oude kolenmijn. verder 2 modellen in schaal N en 4 in schaal II. De overige nieuwe modellen werden "On Hold" gezet en sommige zelfs geannuleerd. De Frauenkirche oftewel Onze-Lieve-Vrouwekerk in Dresden in 1:87, was gezien de geringe belangstelling niet rendabel geweest, en het H0 model van het Engelse Victoria station paste niet in het Pola programma. Het productenpalet wordt momenteel beoordeeld. Men wil ook alternatieven bieden voor de geannuleerde artikelen. Welke dat zijn ervaren de modelbaanenthousiasten in februari 1998 tijdens de speelgoedbeurs in Neurenberg. Dan zou het nieuwe Pola Programma klaar moeten zijn.
bovenstaande advertentie van Faller in de December 1997 uitgave van Modell Eisenbahner maakt de overname van Pola door Faller op ludieke wijze duidelijk,
Helaas was ook de nieuwe eigenaar geen lang leven gegund. Toen op 13 januari 1999 de toen 58-jarige Otto Andreas Schrüfer overleed, was de laatste eigenaar van POLA overleden. Het productiegebouw met de kantoren werd na sluiting van het bedrijf verkocht.
Faller kondigt einde van Pola H0 en N programma aan
Op de speelgoedbeurs 2004 in Neurenberg maakte Michael Lang, Product Manager bij Faller, onverwacht bekend dat ze het Pola-programma in H0 en N laten uitlopen. Een groot deel van de Pola producten zal echter terug te vinden zijn in het Faller assortiment. Bijvoorbeeld in de nieuwe productlijn van gepatineerde modellen. Het Pola programma zal zich in de toekomst beperken tot schaal II oftewel 1:22,5. Logischerwijze waren er alleen nog nieuwe modellen in schaal 1:22,5 te ontdekken op de beurs , zoals de windmolen naar Nederlands voorbeeld.
De productie van de bouwmodellen is destijds verplaatst van het in het oosten van Duitsland gelegen Rothhausen naar het dorpje Gütenbach in het Schwarzwald waar de fabriek van Faller is gevestigd. In dit bergachtige gedeelte van Duitsland doen de modelbouwers van Faller veel inspiratie op voor hun uitgebreide assortiment. De aanvankelijke wederzijds afwisselende uitgave van uitverkochte en inmiddels gepatineerde FALLER-bouwpakketten onder de merknaam POLA (zoals de perronbrug Radolfzell/nu Glückstadt of de tuinstadhuizen in Neurenberg) of omgekeerd eerdere POLA-bouwpakketten in FALLER-buitenverpakking (stadshuizen , enz.) werd na een paar jaar (ca. 2002) stopgezet, sindsdien wordt de merknaam POLA alleen door de Güterbach-eigenaar gebruikt voor G-schaalmodellen.Sinds 2005 worden er geen H0 en N bouwsets meer geleverd onder de naam Pola. Veel voormalige Pola modellen zijn thans in het FALLER programma te vinden. De kenners onder ons zweren echter bij Pola. Onder de merknaam Pola G worden uitsluitend nog G (1:22,5) bouwmodellen en toebehoren geleverd.